Hoe belangrijk is slapen?
Gepubliceerd op: 17-07-2025
Gali Albalak doet in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) promotieonderzoek naar slaapkwaliteit en gezondheid bij ouderen. Ze kijkt naar de effecten die onze biologische klok en lichaamsbeweging hierop hebben. Vooral het tijdstip van lichamelijke beweging blijkt hierbij een grote rol te spelen. Op welk moment van de dag is bewegen het gunstigst?
Paul Clabbers, actief bij seniorenvereniging KBO in Pijnacker-Nootdorp, vroeg haar waarom slapen zo belangrijk is en wat de sleutel is tot een goede nachtrust.
Hoe belangrijk is slapen?
Enorm belangrijk! Slapen is herstel. Als we wakker zijn verbruikt ons lichaam energie. Hierbij komen ook afvalstoffen vrij. Niet alleen in je lijf, maar ook in de hersenen. Als je slaapt gaat je lichaam in de ‘schoonmaakstand’. Afvalstoffen die zich overdag ophopen worden weer opgeruimd. Dit schoonmaken is belangrijk omdat het ziekten tegengaat. Zo kunnen te veel afvalstoffen in je hersenen uiteindelijk dementie veroorzaken. Tijdens je slaap worden je herinneringen omgezet naar je langetermijngeheugen en herstellen je spieren en gewrichten. Voor een goed herstel is het belangrijk dat je slaapt. Maar ook de kwaliteit van je nachtrust is belangrijk.
Heeft ouder worden effect op je slaappatroon?
Ja. Slaapproblemen komen veel voor bij ouderen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) had in 2018 28% van de 75-plussers moeite met slapen. Voor goede slaap zijn hormonen belangrijk. Melatonine helpt ons om in slaap te vallen en het stresshormoon cortisol helpt ons om ’s ochtends wakker te worden. Als we ouder worden maakt ons lichaam minder van deze hormonen aan. Daarnaast werkt onze biologische klok minder goed als we ouder worden. Daardoor vallen we slechter in slaap en worden we makkelijker wakker in de nacht. Ouderen hebben ook vaker (chronische) aandoeningen. Hierdoor slapen zij misschien slechter, bijvoorbeeld door pijn of piekeren.
Welke rol speelt onze biologische klok voor een goede nachtrust?
De biologische klok is belangrijk voor onze slaap. In ons brein zit onze ‘centrale klok’. Deze stuurt de ritmes in ons lijf aan. Zo regelt de biologische klok bijvoorbeeld het slaap-waakritme, maar ook onze hormoonafgifte en de stofwisseling. Voor onze gezondheid is het nodig dat deze processen in ons lijf goed op elkaar zijn afgestemd, maar ook op de omgeving. Voor het slaap-waakritme betekent dit dat we overdag wakker en alert zijn en ’s nachts slapen. Als je biologische klok is verstoord, raakt ook het slaap-waakritme verstoord.
Je onderzoekt wat het effect is van het tijdstip van fysieke beweging op het slaap-waakritme en de gezondheid bij ouderen. Kun je al wat zeggen over de uitkomsten van je onderzoek?
We weten dat bewegen in het algemeen heel belangrijk is voor je gezondheid en ook je slaap positief kan beïnvloeden. Uit ons onderzoek blijkt dat het ook van belang is wanneer op de dag je beweegt. Zo hebben we een verband gezien tussen bewegen in de ochtend en een verlaagd risico op het krijgen van hart- en vaatziekten en een depressie. We zien dat bewegen in de nacht deze risico’s juist vergroot. Op dit moment doen we onderzoek naar het effect van sporten in de ochtend of in de avond op de gezondheid van ouderen met slaapproblemen. Het is nog te vroeg om hier iets over te kunnen zeggen. Maar wat we al wel hebben ontdekt is dat deelnemers die in de ochtend hadden gesport, minder somber waren en zich energieker voelden gedurende de dag.
Tips voor mensen die slecht slapen
Gelukkig kan een verstoorde biologische klok in de meeste gevallen ook weer goed gezet worden. Ons gedrag speelt hierbij een grote rol. Hier volgen enkele tips:
- Vaste slaap- en waaktijden: probeer elke dag op hetzelfde tijdstip te gaan slapen en op te staan.
- Rustgevende slaapomgeving: creëer een rustige slaapkamer en ontwikkel een ontspannende bedtijdroutine.
- Vermijd schermen: doe je telefoon en andere schermen ongeveer 2 uur voor het slapen gaan weg en dim het omgevingslicht. Dit helpt je lichaam meer melatonine aan te maken, wat slaperigheid bevordert.
- Voldoende daglicht: overdag veel daglicht opnemen helpt om je biologische klok te versterken.
- Vermijd alcohol: hoewel sommige mensen denken dat alcohol helpt bij inslapen, verstoort het de slaapkwaliteit en vermindert het herstel van lichaam en brein.
- Eet niet te laat: vermijd laat in de avond eten. Je lichaam geeft dan een seintje aan je brein dat het dag is en nog geen tijd om te slapen.
- Bewegen: zorg voor voldoende beweging overdag, maar vermijd intensieve inspanning vlak voor het slapen. Ook hiermee geef je je lijf het signaal dat het nog geen tijd is om te slapen.
- Bonustip: Slaap je slecht? Experimenteer dan eens met het tijdstip waarop je actief bent op de dag en ervaar zelf wat het met jouw slaap doet.
Dit artikel is overgenomen uit het Magazine Vitaal Ouder Worden van GGD Haaglanden. Bekijk het volledige magazine: Magazine Vitaal Ouder Worden 2025.
Deel deze pagina via:
