Kunst als onderdeel van goede zorg

Lekker eten, goede medische zorg én kunst. Dat hoort er allemaal bij in de meer dan 25 woon- en thuiszorglocaties van Pieter van Foreest. Andrea Jaszmann zet zich daar als directeur wonen, zorg, behandeling en welzijn voor in. Hoe pakt ze dat aan?

‘De meeste mensen die bij ons wonen, zitten in de laatste fase van hun leven. Zorg is vooral gericht op hun gezondheid. Dat gaat verder dan voeding, medicatie en kleding. Zorg is ook welzijn en van betekenis zijn. Hoe bezorgen we onze bewoners een dag met een gouden randje? Daar zijn we steeds naar op zoek. Kunst kan daarbij een grote rol spelen.’ 

Culturele partners

‘Kunst biedt plezier en zingeving, het laat mensen hun talenten ontwikkelen. Ze doen nieuwe ervaringen op. Zo zijn er mensen die moeilijk ter been zijn en tóch gaan dansen. Of mensen die naar binnen gekeerd zijn, en door deelname aan kunst de verbinding zoeken met anderen. Kunst draagt bij aan hun welbevinden. Dat zie je aan hun gezichten. Daarom hebben we kunst en kunstactiviteiten in huis gehaald. Dat moest slagen. Linksom of rechtsom.’

Kunst op Visite 

‘Onze begeleiders kunnen veel, maar ze zijn geen kunstschilder, beeldhouwer of fotograaf. Daarom vragen we kunstenaars om hulp. Dat levert mooie samenwerkingen op, zoals met Kunst op Visite. Tien kunstenaars exposeerden in de tuin van onze woonzorginstellingen. Niet alleen bewoners waren welkom, ook hun familie, buurtbewoners en scholen. Bovendien was er een activiteitenprogramma aan gekoppeld; rondleidingen door de tuin, presentaties van de kunstenaars en workshops waarbij bewoners zelf beeldende kunst maakten van verschillende materialen. Dit doet bewoners ontzettend goed. Een bewoner reed elke dag door de tuin in haar rolstoel. Bij elk beeld stond ze even stil. “Ik voel weer dat ik leef,” zei ze. Daar doen we het voor.’ 

Kunstkasten

‘Een ander project is Kunstkasten, een kast vol lades en laatjes die langs onze woonzorginstellingen reist. Elke la bevat een kunstwerk. De collectie wisselt, dus wat eruit komt is steeds een verrassing. Mensen vinden het mooi of niet, maar er is meteen een gesprek over dat kunstwerk. En het effect is groot. Bewoners worden geïnspireerd, komen uit hun isolement of denken aan mooie dingen. Het bezorgt hen een plezierige dag. Zo’n dag met een gouden randje.’ 

Kunstkracht 55

‘We werken al drie jaar samen met Westland Cultuurweb, een netwerkorganisatie voor kunst, cultuur en educatie in de gemeente Westland, in Kunstkracht 55. Dit programma biedt actieve kunstbeoefening aan ouderen onder begeleiding van kunstenaars. We onderzoeken eerst wat mensen willen. Muziek, dans, poëzie, fotografie of schilderkunst.. Het kan allemaal. Mensen ontdekken zo hoe creatief en talentvol ze zijn, soms tot hun eigen verbazing.’

Meer weten over Kunstkracht 55? Bekijk het filmpje. 

Kunst in de wijk

‘We willen in de toekomst ook thuiswonende ouderen bereiken. Dat doen we via wijkverpleegkundigen, casemanagers dementie, vrijwilligers en welzijnsorganisaties. Zij gaan vragen wat ouderen willen. Als ze willen dansen, ontwikkelen we een workshop dansen met iemand van een balletschool. Maar we kunnen ook een dansvoorstelling organiseren, afhankelijk van de behoefte. Kunst is inspirerend en kan zo ook eenzaamheid bestrijden.’  

• Meer weten over Stichting Kunst op Visite? Bezoek de website.

Financiering projecten

‘Kunstprojecten kosten natuurlijk geld. Toen we begonnen hebben we subsidies aangevraagd bij cultuur- en bij zorg- en welzijnfondsen; landelijk, regionaal en bij gemeenten. Maar subsidies maken je afhankelijk. En ben je eenmaal begonnen met kunstprojecten, dan is het bruut om te stoppen. Daarom investeren we zelf ook. We maken geld vrij in onze begroting voor kunst en kunstprojecten. Het is het meer dan waard. Daarnaast blijven we natuurlijk zoeken naar subsidiemogelijkheden voor nieuwe activiteiten.’ 

Impact van COVID-19

‘COVID-19 heeft alles veranderd. Alle locaties gingen dicht, dus ook voor kunstenaars. We hebben nog gekeken naar activiteiten binnen een afdeling en naar digitale mogelijkheden, maar die waren beperkt. Mensen zaten ook in een andere modus. Kunst werd minder belangrijk. We zijn langzaam weer aan het starten, maar je ziet dat de eerste energie van ouderen uitgaat naar het ontmoeten van hun naasten. Dat is zo belangrijk. Pas daarna komt er weer ruimte voor kunst. We doen ons best om beide mogelijk te maken.’ 

Tips voor woonzorginstellingen

‘Betrek je medewerkers, organiseer bijvoorbeeld een brainstorm. Ga daarna op zoek naar regionale partners, zoals kunstenaars of lokale kunstcollectieven. Die vind je makkelijk via het internet of je medewerkers. Vervolgens onderzoek je samen hoe je de wensen en ambities waar kunt maken. Wij hebben expertise over ouderen. We weten wat wel of niet kan en we kunnen ondersteuning bieden. Kunstenaars hebben expertise op hun eigen terrein. Dat moet je met elkaar verbinden. En het helpt als de directie enthousiast is en middelen vrijmaakt voor kunst.’ 

Meer weten?  

Voor meer informatie over kunst en ouderen kun je contact opnemen met LKCA, ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl.